Bẫy Thu Nhập Trung Bình Thấp

Nhân công giá rẻ được cho là lợi thế để thu hút đầu tư, từ đó tăng GDP. Thế nhưng theo thời gian, mức sống người dân tăng lên thì ưu thế về giá nhân công không còn nữa, nguồn đầu tư sẽ không còn được như trước.

Cách tránh bẫy thu nhập trung bình

Để tránh rơi vào Middle income trap, Nhà nước cần đưa ra những chiến lược phù hợp nhằm áp dụng công nghệ hiện đại vào cuộc sống, đổi mới phương thức sản xuất đồng thời tìm kiếm các thị trường tiềm năng, đẩy mạnh xuất khẩu nhằm duy trì đà tăng trưởng.

Khó khăn lớn nhất nằm ở việc chuyển đổi công nghệ nhằm nâng cao tính cạnh tranh của hàng hóa. Thế nhưng để làm được điều này lại cần tập trung vào giáo dục, trong khi để đối mới một thế hệ chúng ta sẽ cần thời gian dài tính bằng thập kỷ.

Song song với đó cần phải ứng dụng khóa học công nghệ vào cuộc sống, nghiên cứu sáng tạo thêm những công nghệ phù hợp và thiết thực, giúp tăng năng suất lao động.

Để không bị rơi vào bẫy thu nhập trung bình cần sự góp sức của nhiều ngành nghề, lĩnh vực, từ giáo dục, công nghệ, khoa học đến các bộ phận kinh tế tư nhân.

Một quốc gia rất thành công thoát bẫy và có những bước tiến lớn là Hàn Quốc. Họ đã phát triển một hệ thống giáo dục chất lượng song song với phát triển công nghệ. Hiện nay, Hàn Quốc vươn lên trở thành một trong các quốc gia phát triển trên thế giới.

Tác hại khi dính bẫy thu nhập trung bình

Bẫy thu nhập trung bình là một vấn đề lớn mà nhiều quốc gia phải đối mặt và giải quyết. Đối với Việt Nam, tình trạng này lại càng cấp thiết hơn khi nhiều năm liền, chúng ta vẫn chỉ quanh quẩn ở mức GDP bình quân 2.000  3.000 USD/người.

Nếu một quốc gia tăng trưởng dựa vào nguồn tài nguyên sẵn có, không có những chính sách kinh tế phù hợp, kịp thời đổi mới hay những sự sáng tạo, bứt phá khác thì rõ ràng quốc gia đó sẽ không thể duy trì đà tăng trưởng mãi được.

Chỉ có ít quốc gia thoát ra khỏi bẫy thu nhập trung bình

Thiếu đổi mới sáng tạo để phát triển kinh tế

Nếu chỉ bắt chước các quốc gia đi trước, không có sự đổi mới, sáng tạo, nét riêng cho mình thì nền kinh tế đó rất khó phát triển thêm.

Tốc độ đổi mới không theo kịp biến động thị trường là nguyên nhân khiến cho năng suất lao động thấp, không đảm bảo chất lượng sản phẩm cũng như mức giá thiếu cạnh tranh.

Nếu Nhà nước phân bổ nguồn vốn không phù hợp, các chính sách đưa ra không kịp thời và thiết thực có thể dẫn đến khó khăn trong việc đổi mới, các lĩnh vực trọng điểm, then chốt như giáo dục, khoa học, công nghệ… không được tạo điều kiện để phát triển tốt nhất.

Yếu tố lạm phát cao, không duy trì nền kinh tế vĩ mô ổn định rất phổ biến ở những quốc gia đang phát triển, điều này làm ảnh hưởng lớn đến sự phát triển chung của toàn nền kinh tế, tạo khoảng cách giàu nghèo, bong bong bất động sản…

Một nền kinh tế thiếu ổn định sẽ khó phát triển vì thế dễ rơi vào Middle income trap.

Nguyên nhân dính bẫy thu nhập trung bình

Vì sao sau hơn 250 năm công nghiệp hóa toàn cầu với hơn 200 quốc gia và khu vực trên thế giới lại chỉ có rất ít quốc gia trở thành các nền kinh tế phát triển? Lý do nằm ở một số nguyên nhân sau:

Đặc điểm của bẫy thu nhập trung bình

Những nền kinh tế bị mắc bẫy thu nhập trung bình hầu hết đều có đặc điểm chung sau:

- Mạnh lên vì những tài nguyên có sẵn (dầu mỏ, than đá…), chứ không phải do chính sách kinh tế phù hợp.

- Tỉ lệ đầu tư thấp; thiếu cân bằng giữa các ngành nghề.

- Giá cả lẫn chất lượng của hàng hóa thiếu sức cạnh tranh với các quốc gia khác.

- Ngành chế tạo chậm phát triển, chủ yếu nhập khẩu từ quốc gia khác.

- Khoa học công nghệ, kỹ thuật lạc hậu, các ngành công nghiệp thiếu đa dạng, chậm cải tiến.

- Thị trường lao động kém sôi động, giá nhân công tăng cao.

- Bạn nhận định Việt Nam đang xuất hiện những đặc điểm nào trong số các đặc điểm trên?

Hoàn thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công thì người lao động cần chuẩn bị hồ sơ thế nào?

Theo khoản 1 Điều 42 Thông tư 80/2021/TT-BTC quy định:

Theo đó trường hợp việc hoàn thuế thu nhập cá nhân được thực hiện thông qua tổ chức, cá nhân trả tiền lương, tiền công thì người lao động cần chuẩn bị hồ sơ sau:

- Văn bản đề nghị xử lý số tiền thuế nộp thừa;

- Văn bản ủy quyền trong trường hợp người nộp thuế không trực tiếp thực hiện thủ tục hoàn thuế, trừ trường hợp đại lý thuế nộp hồ sơ hoàn thuế theo hợp đồng đã ký giữa đại lý thuế và người nộp thuế.

Trường hợp người lao động có thu nhập từ tiền lương, tiền công trực tiếp quyết toán với cơ quan thuế thì việc hoàn thuế thu nhập cá nhân không cần phải chuẩn bị hồ sơ hoàn thuế.

Bẫy thu nhập trung bình là gì? Bẫy thu nhập trung bình Việt Nam như thế nào?

Bẫy thu nhập trung bình (Middle Income Trap) là một tình trạng trong phát triển kinh tế khi một quốc gia đạt đến mức thu nhập trung bình nhưng không thể tiếp tục phát triển để trở thành quốc gia có thu nhập cao hơn. Điều này thường xảy ra do các yếu tố như:

- Thiếu đổi mới và sáng tạo: Quốc gia phụ thuộc quá nhiều vào tài nguyên sẵn có mà không đầu tư đủ vào công nghệ và nguồn lực nội tại.

- Tỷ lệ đầu tư thấp: Đầu tư vào các ngành công nghiệp và cơ sở hạ tầng không đủ để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

- Thị trường lao động kém sôi động: Thiếu sự phát triển và đa dạng trong các ngành nghề, dẫn đến năng suất lao động thấp.

Để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, các quốc gia cần tập trung vào việc cải thiện giáo dục, thúc đẩy đổi mới công nghệ, và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp phát triển.

* Bẫy thu nhập trung bình Việt Nam: Việt Nam hiện đang đối mặt với nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình, một tình trạng mà nhiều quốc gia phát triển đã gặp phải. Để đạt được mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam cần phải vượt qua nhiều thách thức.

- Một số yếu tố chính gây ra nguy cơ này bao gồm:

+ Tăng trưởng kinh tế chậm lại: Mặc dù Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ trong hơn 15 năm qua, nhưng tốc độ tăng trưởng đang có dấu hiệu chậm lại.

+ Nguồn nhân lực chưa đáp ứng nhu cầu: Chất lượng nguồn nhân lực chưa đủ cao để đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.

+ Hệ thống pháp luật và hành chính: Còn nhiều rào cản đối với doanh nghiệp, làm giảm khả năng cạnh tranh và phát triển.

- Để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, Việt Nam cần tập trung vào các giải pháp như:

+ Cải thiện giáo dục và đào tạo: Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nghề để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao.

+ Đổi mới công nghệ và sáng tạo: Khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, thúc đẩy đổi mới công nghệ.

+ Cải cách thể chế kinh tế: Tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển, giảm bớt các rào cản pháp lý và hành chính.

Thông tin mang tính chất tham khảo.

Bẫy thu nhập trung bình là gì? Bẫy thu nhập trung bình Việt Nam như thế nào? (Hình từ Internet)

Vì sao Việt Nam sập bẫy thu nhập trung bình?

Hiện nay có hai luồng quan điểm, một phía cho rằng nước ta chưa rơi vào bẫy thu nhập trung bình do mới chỉ trải qua 1/3 thời gian nằm ở nhóm nước thu  nhập trung bình thấp theo thông lệ. Theo một nghiên cứu, nếu phát triển theo tốc độ hiện tại thì đến năm 2035, GDP bình quân đầu người của Việt Nam đạt 5.000 USD, vượt qua mức cao nhất của nhóm nước thu nhập trung bình thấp.

Việt Nam có nguy cơ cao sập bẫy thu nhập trung bình

Luồng ý kiến thứ hai cho rằng tuy nước ta chưa rơi vào bẫy thu nhập trung bình nhưng nguy cơ rất lớn do 4 đặc điểm sau:

- Tăng trưởng GDP chậm lại sau khi ra khỏi nhóm nước thu nhập thấp.

- Chênh lệch GDP bình quân đầu người của Việt Nam tụt hậu so với các nước lân cận trong khi những nước này chưa thoát ra khỏi nhóm nước thu nhập trung bình.

- Thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam còn thấp, tăng trưởng kinh tế chậm lại và chủ yếu dựa vào tăng vốn và tăng số lượng lao động. Yếu tố năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) chiếm tỷ trọng thấp. Bên cạnh đó, hiệu quả đầu tư và năng suất lao động chưa cao so với các nước trong khu vực, một phần do xuất phát điểm của nước ta thấp.

- Xuất hiện một số vấn đề cản trở tăng thu nhập: Cơ cấu “dân số vàng” mới qua được mươi năm nhưng đã có dấu hiệu bước vào thời kỳ già hóa dẫn đến tình trạng chưa giàu đã già. Cơ cấu kinh tế mặc dù có sự chuyển dịch tích cực nhưng vẫn mang nặng tình trạng lấy công làm lãi. Ngành công nghiệp chủ yếu là gia công và lắp ráp, chưa tự sản xuất được máy móc. Nhóm ngành dịch vụ cũng được cho là thiếu chuyên nghiệp, lao động phi chính thức chiếm tỷ trọng lớn dẫn đến năng suất toàn ngành chưa cao.

Có thể nói thể không bị rơi vào bẫy thu nhập trung bình, Việt Nam cần cố gắng ở mọi mặt, bắt đầu từ giáo dục, nhận thức, song song với đó là những chính sách kịp thời của Chính phủ, sự sáng tạo trong mọi ngành nghề để nâng cao năng suất lao động, tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

Hãy theo dõi thêm những bài viết về tài chính và đầu tư, kinh doanh được TOPI cập nhàng hàng ngày để có thêm nhiều kiến thức bổ ích bạn nhé.

Chỉ vài năm qua, Malaysia đã chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng đối với vị trí người đứng đầu đất nước, dù tình hình chính trị dường như đã ổn định. Theo TS. Sivapalan Vivekarajah - Đối tác cấp cao, đồng sáng lập của ScaleUp Malaysia, với việc bầu ông Anwar Ibrahim làm thủ tướng, người dân Malaysia rốt cục đã có thể hy vọng rằng nước này sẽ có cơ hội tỏa sáng trở lại sau nhiều biến động chính trị và đại dịch.

Khoảng 1 năm sau khi thành lập chính phủ, Thủ tướng Ibrahim đã nhấn mạnh mong muốn thúc đẩy tăng trưởng vào cuối năm ngoái, nói rằng "đã đến lúc tập trung để phát triển nền kinh tế". Trước đó, chính phủ của ông hồi tháng 7/2023 đã công bố Kế hoạch Kinh tế Madani 10 năm và Lộ trình Chuyển đổi Năng lượng quốc gia, tiếp nối bởi đợt đánh giá giữa giai đoạn của Kế hoạch Malaysia thứ 12 và Quy hoạch tổng thể Công nghiệp mới 2030 vào tháng 9. Một tháng sau đó, ông Ibrahim cùng Nội các tiếp tục giới thiệu Lộ trình Công nghệ và Nền kinh tế Hydro.Dù chưa rõ sự liên hệ của các kế hoạch này, mục tiêu lớn của chính phủ dường như đã rõ: tăng trưởng hằng năm trên 5,5%. Nếu Malaysia tăng trưởng 5,5%/năm và đồng Ringgit không giảm mạnh so với USD, nước này có thể thoát bẫy thu nhập trung bình trong 2 hoặc 3 năm (theo định nghĩa của World Bank), nhờ đó gia nhập nhóm nước thu nhập cao. Tuy nhiên, triển vọng này không dễ dàng.4 lý do Malaysia khó thoát bẫy thu nhậpVào năm 1996, Malaysia đã trở thành nước có thu nhập trung bình cao, theo tài liệu của Giáo sư Jesus Felipe thuộc Đại học De La Salle ở Philippines, khi ông đang làm việc tại Ngân hàng Phát triển châu Á năm 2012. Theo GS Felipe, các nước thu nhập trung bình cao sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình nếu không thể tiến lên trong hơn 15 năm. Khi mắc kẹt, các nước này sẽ lâm vào tình trạng tăng trưởng trì trệ: một mặt mắc kẹt giữa các nước phát triển có trình độ công nghệ tiên tiến và mặt khác phải cạnh tranh với các nước đang phát triển có nguồn lao động giá rẻ dồi dào. Mô tả này phù hợp với tình trạng của Malaysia và lý do cho điều này trở nên rõ ràng hơn khi đối chiếu Malaysia với Đài Loan (Trung Quốc) và Hàn Quốc.Về dân số, Đài Loan và Hàn Quốc không khác nhiều so với Malaysia, khi cả ba có lần lượt 23, 51 và 33 triệu người. Năm 1981, GDP bình quân đầu người cách nhau không xa, với mức ở Đài Loan là 2.691 USD, Hàn Quốc là 1.883 USD và Malaysia là 1.920 USD. Theo GS Felipe, Đài Loan trở thành nền kinh tế có thu nhập trung bình cao năm 1986, tiếp theo là Hàn Quốc 2 năm sau. Đài Loan bước lên vị thế có thu nhập cao vào năm 1993, với Hàn Quốc theo sau năm 1995. Như vậy, mất chỉ 7 năm để cả hai chuyển từ trạng thái thu nhập trung bình cao sang thu nhập cao. Năm ngoái, GDP bình quân đầu người của Malaysia là 12.465 USD, thấp hơn nhiều so với 32.687 USD của Đài Loan và 32.418 USD của Hàn Quốc. Lý do thứ nhất khiến Đài Loan và Hàn Quốc không rơi vào bẫy thu nhập là hai nơi này không có vấn đề sắc tộc phức tạp khiến phải theo đuổi các chính sách kinh tế - xã hội khó khăn, trong khi đây lại là vấn đề nhức nhối ở Malaysia. Cụ thể, 12 năm sau khi Malaysia độc lập năm 1957, một cuộc bạo loạn sắc tộc đã nhấn chìm Kuala Lumpur. Dù người Mã Lai chiếm gần 70% dân số, người gốc Hoa chiếm chưa tới 30% lại kiểm soát nền kinh tế và căng thẳng từ việc này đã dẫn đến xung đột làm khoảng 200 người thiệt mạng. Để ngăn thảm kịch tái diễn, chính phủ bắt đầu giải quyết chênh lệch kinh tế và vào năm 1971 đã áp dụng chính sách Bumiputera hỗ trợ người Mã Lai trong mọi khía cạnh cuộc sống, gồm tuyển sinh vào trường học, việc làm và cả việc sở hữu cổ phần.

Thứ hai, cả Đài Loan lẫn Hàn Quốc không có lựa chọn nào khác ngoài công nghiệp hóa vì không được thiên nhiên ưu đãi về tài nguyên như Malaysia. Theo TS. Sivapalan, Malaysia hiện vẫn chủ yếu là nền kinh tế sản xuất công nghệ thấp và cũng phụ thuộc vào tài nguyên, chủ yếu là dầu mỏ, khí đốt và dầu cọ. Dù vậy, cần lưu ý rằng Malaysia đã thoát được bẫy tài nguyên, trong đó sự hiện diện của nguồn tài nguyên dồi dào cản trở con đường công nghiệp hóa của một quốc gia. Mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Malaysia là sản phẩm điện và điện tử, chiếm 40% tổng kim ngạch xuất khẩu. Nước này cũng vượt Mỹ và Nhật Bản về giá trị xuất khẩu sản phẩm liên quan đến chất bán dẫn.Thứ ba, trong khi Đài Loan và Hàn Quốc có các doanh nghiệp (DN) với sức cạnh tranh vào hàng quốc tế như TSMC, Hyundai Motor hay Samsung Electronics để thúc đẩy tăng trưởng, Malaysia thất bại trong việc nuôi dưỡng các DN lớn như vậy. Thay vào đó, nền kinh tế lại được dẫn dắt bởi các tổ chức trực thuộc chính phủ, và ngành công nghiệp ô tô, điện và điện tử nước này cũng phụ thuộc vào DN nước ngoài. Trên thực tế, dù được thành lập tại Malaysia, Grab đã nhanh chóng chuyển trụ sở đến Singapore để tìm cơ hội gây quỹ và các lợi ích khác. Nhìn chung, sự thiếu năng động về kinh tế của Malaysia là nguyên nhân khiến đường cong tăng trưởng thấp hơn.Thứ tư, dù đã có thu nhập trung bình, cấu trúc của nền kinh tế Malaysia vẫn tương tự như cấu trúc của một nước kém phát triển. Theo Cục Thống kê Malaysia, MSMEs (DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa) chiếm tới 97,4% tổng số cơ sở kinh doanh nội địa. Trong đó, 76,1% là DN siêu nhỏ, 19,7% là DN nhỏ, 1,6% là DN vừa và chỉ 2,6% là DN lớn, gồm cả các công ty đa quốc gia.Phần lớn DN siêu nhỏ hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ và chỉ 5,8% hoạt động trong lĩnh vực sản xuất. "Vì vậy, dù có thu nhập bình quân đầu người tương đương với thu nhập của một quốc gia có thu nhập trung bình, chúng ta không thể thoát khỏi ràng buộc này vì đại đa số doanh nghiệp là nhỏ và công nghệ thấp. Nên, chúng ta đang mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình", ông Sivapalan viết.

Những việc cần làm ngayTheo vị tiến sĩ, Malaysia cần hỗ trợ DN áp dụng công nghệ và có biện pháp trừng phạt DN không áp dụng nếu muốn phát triển. Nói cách khác, cần triển khai chính sách "cây gậy và củ cà rốt". Theo đó, chính phủ có thể cung cấp các khoản tài trợ phù hợp hoặc khoản vay không lãi suất cho DN áp dụng công nghệ tại địa phương trong tất cả lĩnh vực, dù là dịch vụ, sản xuất hay bán lẻ. Đồng thời, chính phủ cũng cần dần loại bỏ việc sử dụng lao động nước ngoài trong hầu hết lĩnh vực này, chẳng hạn như trong 5 năm, và kiên định để các lĩnh vực này buộc phải áp dụng công nghệ mới.''Tôi nhớ cách đây vài năm, từ cửa sổ khách sạn của tôi ở Perth, Australia, tôi đã thấy một khu chung cư đang xây dựng. Trong 6 tiếng một ngày, họ đã dựng được 4 tầng của tòa nhà và chỉ khoảng 6 công nhân lắp các bức tường và sàn đúc sẵn. Nó thực sự tuyệt vời. Tòa nhà tương tự ở Malaysia sẽ cần 20 công nhân và họ sẽ chỉ hoàn thành một tầng mỗi ngày. Tất cả vấn đề nằm ở công nghệ'', ông Sivapalan kể.Dù là lĩnh vực sản xuất, nông nghiệp, xây dựng hay dịch vụ, công nghệ đều có thể phá vỡ các mô hình kinh doanh hiện tại và giúp tạo ra đột phá, đưa các lĩnh vực này lên tầm cao mới. Tuy nhiên, việc chuyển đổi công nghệ lại không xảy ra là vì sự bảo thủ trong tư duy của những người làm kinh doanh. Họ sẽ cứ theo cách của họ và sẽ không áp dụng công nghệ mới, chừng nào còn chưa có nhu cầu. Họ quá thoải mái và chính phủ vẫn còn nhân nhượng với lao động giá rẻ nên họ không "thèm" cải thiện.Do đó, chính phủ mới của Malaysia sẽ cần hành động quyết liệt, tích cực nghiên cứu từng lĩnh vực, hiểu các công nghệ hiện có và xây dựng chính sách khuyến khích áp dụng (củ cà rốt) và chính sách thúc ép (cây gậy) để đưa doanh nghiệp ra khỏi vùng an toàn của họ nếu muốn nền kinh tế thoát khỏi bẫy thu nhập.

Nếu không làm điều này ngay bây giờ, chúng ta sẽ tiếp tục tụt lại phía sau, không chỉ Indonesia và Việt Nam mà chẳng bao lâu nữa Thái Lan và Philippines cũng sẽ vượt chúng ta, và đó sẽ là một cơ hội bị tuột mất. Chúng ta sẽ không lấy lại danh hiệu Hổ châu Á mà thay vào đó sẽ chỉ là một chú Mèo châu Á. Đó thực sự sẽ là một điều rất đáng buồn.

TS. Sivapalan Vivekarajah - Đồng sáng lập của ScaleUp Malaysia